In de maatschapsovereenkomst kan worden afgesproken dat de verlatende maat diens inbreng aanbiedt aan de overblijvende maat of maten. De inhoud van dit aanbod wordt echter niet beheerst door het recht en zal zelf ingevuld moeten worden. Maar wat als het aanbod te hoog is, of als gevraagd wordt voor het betalen van goodwill en dit valt u rauw op het dak? Hoe moet een aanbod eruitzien en wat als u het aanbod niet wil accepteren? Na het lezen van dit blog zullen deze vragen zijn beantwoord.
Wat is goodwill?
Er bestaat geen eenduidige definitie van goodwill. De Hoge Raad heeft goodwill gedefinieerd als de winstcapaciteit van een bedrijf, voor zover deze ligt boven de som van een normaal rendement van het daarin belegde vermogen en de normale beloning van de arbeid van de ondernemer, welke winstcapaciteit tot uiting komt in een zekere meerwaarde die de bestanddelen van de zaak, tezamen genomen, bezitten boven de waarde van de bestanddelen, ieder op zichzelf beschouwd. Een hele mond vol. Goodwill is dan ook niet altijd makkelijk te berekenen. Er is sprake van goodwill op het moment dat de waarde van een bedrijf hoger is dan de huidige waarde op de balans. Dat kan komen door bijvoorbeeld een onderscheidend product, een sterke merknaam, een groot klantenbestand of deskundigheid.
Goodwill kan bijvoorbeeld worden betaald bij overname van een bedrijf, maar kan ook worden betaald wanneer een maatschap wordt aangegaan. Hierbij betaalt de ene maat een bedrag voor het gebruik van de goodwill van de andere maat, maar ook voor de tijd en moeite die het heeft gekost om de goodwill op te bouwen. Het is hiervoor van belang dat er duidelijke afspraken worden gemaakt. Goodwill kan immers veel geld beslaan.
Aanbiedingsverplichting bij een maatschap bestaande uit twee personen
Een maatschap is een overeenkomst waarbij twee of meerdere personen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen, met het oogmerk om het daaruit ontstane voordeel met elkander te delen. De maatschap kan worden ontbonden op meerdere manieren, waarvan één door opzegging van één van de maten. Indien de maatschap bestaat uit twee maten zal, ondanks een voortzettingsbeding, door opzegging van één van de maten de maatschap ontbonden worden. Immers, een maatschap moet uit minimaal twee personen bestaan. In een maatschapscontract kan worden opgenomen dat de opzeggende maat zijn/haar aandeel in de maatschap aan de overblijvende maat moet aanbieden (deze zal dan als eenmanszaak verder gaan). Het ligt voor de hand dat een dergelijk aanbod conform de redelijkheid en billijkheid moet zijn. Het doel van een aanbiedingsverplichting in de maatschapsovereenkomst is immers dat een aanbod ook daadwerkelijk aanvaard kan en zal worden. Met het doen van een exorbitant aanbod kan een dergelijk contractueel beding makkelijk omzeild worden, en dit zou het beding in zijn geheel overbodig maken.
Dat er een aanbod gedaan moet worden zegt in zichtzelf niks over de inhoud van het aanbod. Hoe het aanbod eruit moet zien kan aan de hand van de Haviltex-maatstaf vast komen te staan, maar nog beter is overeenkomen hoe een dergelijk aanbod eruit moet zien. De maatstaf houdt kortgezegd in dat de inhoud van afspraken tussen partijen moet worden beoordeeld aan de hand van de bedoeling die zij daaraan toekenden en niet de letterlijke bewoording in de overeenkomst. Uitleg conform de Haviltex-maatstaf kan dan ook zorgen voor (onnodige en langdurige) discussies. Vooral wanneer de opzeggende maat in diens aanbod goodwill vraagt. Indien in de aanbiedingsregeling het betalen van goodwill niet is opgenomen kan dit voor verkeerde veronderstellingen zorgen en zal dit het samenwerkingsverband, hoe kort het nog zal zijn, niet ten goede komen. Bedingen waarin is opgenomen dat het aanbod geschied naar maatschappelijke maatstaven kan discussies te meer doen oplaaien, aangezien het vragen van goodwill in de ene sector gebruikelijker is dan in de andere en binnen eenzelfde sector het ook nog wel eens voor kan komen dat er verschillend naar goodwill wordt gekeken. Invulling naar maatschappelijke maatstaven is dan ook geen goed idee.
Niet aanvaarden van het aanbod
Indien het aanbod van de opzeggende maat niet aanvaard wordt zal het vermogen van de maatschap worden vereffend. Het aanbod mag niet worden gedaan aan een derde, omdat bij het aangaan van een maatschap het samenwerkingsverband tussen twee personen centraal staat. De persoon waarmee een maatschap wordt aangegaan is daarbij dus van essentiële betekenis.
Vereffening brengt mee dat het vermogen zal worden verdeeld zodat ieder krijgt waar hij of zij recht op heeft. Indien een pand, dat voor gelijke of ongelijke delen aan de maten toebehoort vereffend moet worden, kan het zijn dat deze verkocht moet worden en de overblijvende maat, als deze in dit pand verder zou willen gaan, dit op de markt als concurrent zou moeten kopen. Het hele doel van de aanbiedingsverplichting is juist dat de overblijvende maat nog verder kan met de onderneming. Dit zou in gevaar komen als het aanbod niet kan of zal worden aanvaard.
Aanbiedingsverplichting bij een maatschap bestaande uit drie of meer personen
Een maatschap wordt ontbonden door opzegging van één van de maten. Dit kan echter voorkomen worden door een voortzettingsbeding op te nemen, waardoor met de overige maten de maatschap voortgezet wordt en waarin de door de verlatende maat ingebrachte goederen aangeboden worden aan de overblijvende maten. Dit kan alleen wanneer de maatschap bestaat uit meer dan twee personen, en wanneer minimaal 2 personen overblijven. De maatschap kan immers alleen blijven bestaan als er twee of meer maten overblijven. Bij ontbinding en vereffening geldt hetzelfde als bij het niet aanvaarden van een maatschap waarvan maar één maat overblijft. Het gevaar bestaat dat de voortzetting wordt bedreigd doordat de voor het vennootschappelijk doel bijeengebrachte goederen worden verdeeld en aan het beroep of bedrijf worden onttrokken.
Conclusie
Het valt aan te raden om bij het aangaan van de maatschap de inhoud van het aanbod en eventuele te betalen goodwill goed te regelen, bij voorkeur al bij het aangaan van de maatschap. De inhoud van het aanbod wordt anders via de Haviltex-maatstaf vastgesteld en dit kan voor vervelende discussies zorgen. Het is aan te raden het betalen voor goodwill duidelijk in de overeenkomst op te nemen. Dit is immers niet in de wet geregeld. Een aanbod hoeft niet aanvaard te worden, maar als dit vereffening van de maatschap tot gevolg heeft kan dit ertoe leiden dat de onderneming niet voortgezet kan worden door de overblijvende maat of maten.
Meer weten?
Als u een maatschapsovereenkomst wilt opstellen assisteren wij u hier graag mee. Ook kunt u altijd contact met ons opnemen voor advies indien de bovengenoemde situaties zich voordoen. Heeft u vragen over aanbiedingsverplichtingen, het aangaan of ontbinden van een maatschap of het ondernemingsrecht in het algemeen? Neem gerust contact op met één van onze advocaten.