Een veel voorkomende vraag in het business-to-business (B2B) is welke algemene voorwaarden van toepassing zijn. Vaak beroepen zowel beide partijen zich (achteraf) op hun eigen algemene voorwaarden. Dit conflict wordt 'de battle of forms' genoemd.
In deze blog ga ik nader in op de vraag hoe je weet welke algemene voorwaarden van toepassing zijn. Bij de beantwoording van deze vraag zal ik twee situaties onderscheiden: nationale geschillen (twee partijen uit Nederland) en internationale of grensoverschrijdende geschillen (met bijvoorbeeld één contractspartij uit Nederland en één contractspartij uit Duitsland). Ik laat de consumentenrechtelijke kwestie rusten. Dit conflict wordt 'de battle of forms' genoemd.
Nationale geschillen (first shot rule)
Bij nationale geschillen (twee Nederlandse bedrijven) geldt naar Nederlands recht de zogenaamde 'first shot rule'. Dit betekent niets anders dan dat de partij die in het eerste (online) verstuurde document naar haar algemene voorwaarden verwijst, de strijd wint.
Op grond van artikel 6:225 lid 3 BW heeft de tweede verwijzing naar de algemene voorwaarden geen effect als daarin niet tevens uitdrukkelijk de toepasselijkheid van de in de eerste verwijzing aangegeven algemene voorwaarden wordt afgewezen. De enkele verwijzing naar de eigen algemene voorwaarden bij de aanvaarding van een aanbod is dus onvoldoende. Ter verduidelijking volgen hier drie voorbeelden:
Partij X doet een aanbod met een verwijzing naar haar algemene voorwaarden. Partij Y aanvaardt dit aanbod met een verwijzing naar haar eigen algemene voorwaarden. Op grond van de first shot rule zijn dan in beginsel de algemene voorwaarden van partij X van toepassing.
Partij X doet een aanbod met daarin een verwijzing naar haar algemene voorwaarden. Partij Y aanvaardt dit aanbod met een verwijzing naar haar eigen algemene voorwaarden en partij Y wijst de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden van partij X in dat kader uitdrukkelijk van de hand. Partij Y geeft aan alleen zaken te willen doen als haar eigen algemene voorwaarden van toepassing zijn. In dat geval zijn in beginsel de algemene voorwaarden van partij Y van toepassing.
Partij X doet een uitnodiging tot het doen van een aanbod met daarin een verwijzing naar haar eigen algemene voorwaarden. Partij Y doet een aanbod met daarin een verwijzing naar haar eigen algemene voorwaarden. Partij X aanvaardt het aanbod van partij Y met een verwijzing naar haar eigen algemene voorwaarden (van partij X), maar wijst de algemene voorwaarden van partij Y niet uitdrukkelijk af. In beginsel gelden in dit geval nog steeds de algemene voorwaarden van partij X, omdat partij X in het eerste geschrift (de uitnodiging) naar haar eigen algemene voorwaarden heeft verwezen.
Weens Koopverdrag (koopovereenkomst voor roerende zaken)
Bij internationale geschillen zullen beide partijen in hun eigen algemene voorwaarden vaak een rechtskeuzeclausule hebben opgenomen. Bij de beoordeling van de vraag welke algemene voorwaarden van toepassing zijn, zal de bevoegde rechter derhalve eerst nagaan welk recht op de overeenkomst van toepassing zou zijn indien partijen geen rechtskeuze hadden gemaakt.
Indien partijen een koopovereenkomst (roerende zaken) hebben gesloten, is vaak het Weens Koopverdrag van toepassing. In dat geval zal de bevoegde rechter rechtstreeks op basis van het Weens Koopverdrag beoordelen welke algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing zijn, en dus ook welk recht op basis van die toepasselijke algemene voorwaarden van toepassing is.
Het uitgangspunt op basis van het Weens Koopverdrag is de 'last shot rule' (gebaseerd op aanbod, vraag en tegenbod). Met andere woorden: de algemene voorwaarden van de partij die er het laatst naar verwijst zijn van toepassing.
Rechtskeuze tussen partijen
Wat als het Weens Koopverdrag niet van toepassing is? Zoals gezegd, wanneer beide partijen verwijzen naar hun eigen algemene voorwaarden die verschillende rechtskeuzeclausules bevatten, zal de bevoegde rechter beoordelen welk recht op de overeenkomst van toepassing zou zijn indien partijen geen rechtskeuze hadden gemaakt. Deze beoordeling vindt plaats op grond van de Rome I-verordening.
Een voorbeeld: de overeenkomst voor het verrichten van diensten wordt beheerst door het recht van het land waar de dienstverrichter zijn gewone verblijfplaats heeft, overeenkomstig artikel 4, lid 1, onder b), Rome I. Op basis van het recht van het land waar de dienstverrichter zijn gewone verblijfplaats heeft, zal worden beoordeeld welke algemene voorwaarden van toepassing zijn. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben. De manier waarop landen omgaan met de 'battle of forms' loopt namelijk sterk uiteen.
Duitsland kent bijvoorbeeld niet de 'first shot rule' maar de 'knock-out rule'. In Duitsland wordt op grond van beide algemene voorwaarden vastgesteld over welke bepalingen partijen overeenstemming hebben bereikt (wilsovereenstemming). Bepalingen die met elkaar in strijd zijn, worden buiten toepassing verklaard. Eventuele contractuele leemten die dan ontstaan, worden ingevuld volgens het toepasselijke recht.
Grote internationale verschillen
Aan het eind van dit blog wil ik opmerken dat er in het internationale rechtsverkeer een grote mate van onzekerheid bestaat over de 'battle of forms'. De uitkomst van de vraag welke algemene voorwaarden van toepassing zijn hangt (dus) mede af van welk recht van toepassing is, maar ook welke rechter in welk land deze vraag moet beantwoorden. Het is daarom raadzaam om tijdens contractonderhandelingen duidelijke schriftelijke afspraken te maken over welke algemene voorwaarden van toepassing zijn, welk recht van toepassing is en welke rechter bevoegd is om over eventuele geschillen te oordelen.
Meer weten?
Vragen over de toepasselijkheid van algemene voorwaarden? Of wilt u dat Wolfs Advocaten uw algemene voorwaarden beoordeelt? Neem gerust contact op met één van onze advocaten.