Veel ondernemingen hanteren algemene voorwaarden, een set van aanvullende regels die altijd van toepassing op de overeenkomsten die de onderneming aangaat. In de expeditie en logistiek worden bijvoorbeeld verschillende sets met algemene voorwaarden afkomstig van de FENEX veel gebruikt. Het gebruik van algemene voorwaarden is een verstandige keuze, omdat op deze wijze veel belangrijke afspraken maar één keer op papier gezet hoeven te worden en ze bovendien een stukje zekerheid kunnen bieden. Denk bijvoorbeeld aan een aansprakelijkheidsuitsluiting of -beperking in de algemene voorwaarden. Maar wanneer kan een daadwerkelijk beroep worden gedaan op de algemene voorwaarden? Daarover gaat dit blog. Aan de hand van een recente uitspraak van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zal uitgelegd worden wat het ‘terhandstellingsvereiste’ is en hoe er in de (juridische) praktijk mee wordt omgesprongen. Na het lezen van dit blog weet u hoe u moet handelen om een beroep te kunnen doen op uw algemene voorwaarden.
Bekendheid
Algemene voorwaarden moeten bekend zijn. Uiterlijk voor het aangaan van een schriftelijke overeenkomst of – wanneer die er niet is – bij het begin van de ‘levering’ (het afgeven van een product of het verrichten van een dienst). Dit heet het ‘terhandstellingsvereiste’. Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft eerder dit jaar een uitspraak gedaan over de vraag wanneer een set algemene voorwaarden ter hand gesteld is.
Drinkwater kippen
Een kippenboer had met zijn waterleverancier via een website een overeenkomst gesloten. Kort daarop werd de aansluiting voltooid en kon de waterleiding in gebruik worden genomen. Op enig moment moet er onderhoud worden gepleegd aan de waterleiding. Dit laat de leverancier kort voor het begin van de werkzaamheden weten aan de kippenboer. Daarbij schrijft zij dat de kippenboer ongeveer een halve dag zonder water zal komen te zitten. Uiteindelijk komt de kippenboer een hele dag zonder water te zitten. Het lijkt niet veel uit te maken, maar de gevolgen zijn toch groot. De kippen raken spreekwoordelijk behoorlijk van de leg en lopen gezondheidsschade op. Daardoor moeten zij – zo oordeelt de dierenarts – geruimd worden. Twee stallen vol. Dit levert een schadepost op van ruim € 45.000,-- voor de kippenboer. Daarop besluit de boer zijn leverancier aansprakelijk te stellen.
Algemene voorwaarden
Niet zoveel aan de hand zou je zeggen, maar de leverancier beroept zich op haar algemene voorwaarden. Daarin staat “Op de Overeenkomst voor levering van drinkwater zijn de Algemene Voorwaarden Drinkwater [naam bedrijf], de Aansluitvoorwaarden en het Tarievenoverzicht van toepassing. Deze documenten zijn te raadplegen via [website 2] en op aanvraag kosteloos verkrijgbaar”. In de algemene voorwaarden staat een bepaling die erop neerkomt dat de leverancier niet gehouden kan worden om enige schade te vergoeden. Voorwaarde voor de leverancier om zich uiteindelijk op deze bepaling te kunnen (blijven) beroepen is dan wel dat zij de voorwaarden ter hand heeft gesteld, want anders kunnen de algemene voorwaarden door de kippenboer simpelweg worden “vernietigd”. En dan zijn de voorwaarden niet van toepassing.
Terhandstellingsvereiste
Op grond van de wet moeten – bij het leveren van diensten – de algemene voorwaarden uiterlijk ter hand gesteld worden voorafgaand aan de dienst. Bij een schriftelijke overeenkomst ligt dat moment nog eerder, namelijk vóór het sluiten van die overeenkomst. Als de algemene voorwaarden tijdig zijn aangeboden, moet ook nog worden gekeken naar de manier waarop dat is gedaan. Er zijn in dit geval verschillende mogelijkheden: de leverancier had de algemene voorwaarden zelf kunnen printen en afgeven, of zij had de voorwaarden op een gemakkelijk toegankelijk (internet)adres kunnen aanbieden.
Het hof stelt vast dat er geen eerdere correspondentie over de algemene voorwaarden is laten zien anders dan de welkomstbrief. Bovendien staat er in de welkomstbrief van de leverancier een andere website genoemd dan die waarop de algemene voorwaarden zouden kunnen worden ingezien. Op het moment dat de welkomstbrief werd verzonden, waren de werkzaamheden al volop bezig. Om die reden zijn de algemene voorwaarden niet ter hand gesteld vóór aanvang van de dienst, laat staan vóór het sluiten van een schriftelijke overeenkomst. Het hof komt dan ook tot de conclusie dat niet is voldaan aan het terhandstellingsvereiste. Zelfs al zou daar wel aan voldaan zijn geweest, dan is het bovendien nog maar zeer de vraag of de leverancier de algemene voorwaarden “gemakkelijk” elektronisch toegankelijk heeft gemaakt, omdat zij in haar brief naar een andere website verwees dan die waar de algemene voorwaarden daadwerkelijk stonden.
Nu vaststaat dat de leverancier zich niet mocht beroepen op haar algemene voorwaarden omdat niet is voldaan aan het terhandstellingsvereiste, kan zij zich ook niet beroepen op de bepaling daarin dat zij geen schade hoeft te vergoeden. Over de vraag of er in de hiervoor besproken zaak schade moest worden betaald, was volgens het hof nader onderzoek nodig. Bij een vergelijkbaar geval zou het dus zo kunnen zijn dat er inderdaad een schade vergoed moet worden, ondanks dat de algemene voorwaarden van de leverancier iets anders zeggen. Daarom is het van groot belang om ervoor te zorgen dat een onderneming die algemene voorwaarden opstelt, deze ook tijdig en gemakkelijk kenbaar maakt aan degene(n) met wie zij zaken doet, zodat zij zich er ook daadwerkelijk op kan beroepen in het geval van een geschil. Een tip zou bijvoorbeeld kunnen zijn om altijd te verwijzen naar de eigen algemene voorwaarden in e-mails en brieven middels een directe hyperlink naar de online vindplaats.
Wat nu als twee partijen zich tegenover elkaar beroepen op hun eigen algemene voorwaarden? Welke dan van toepassing zijn, lees je in een vorige blog: in dit blog ga ik nader in op de vraag hoe je weet welke algemene voorwaarden van toepassing zijn. Bij de beantwoording van deze vraag zal ik twee situaties onderscheiden: nationale geschillen (twee partijen uit Nederland) en internationale of grensoverschrijdende geschillen (met bijvoorbeeld één contractspartij uit Nederland en één contractspartij uit Duitsland). Ik laat de consumentenrechtelijke kwestie rusten. Dit conflict wordt 'de battle of forms' genoemd.
Meer weten
Wilt u meer weten over de toepasselijkheid van algemene voorwaarden en hoe ze het beste van toepassing kunt verklaren? Of heeft u hulp nodig bij het opstellen van algemene voorwaarden? Dan kunt u gerust contact opnemen met één van onze advocaten.