Voortvarende uitbreiding Europese sancties tegen Rusland

Voortvarende uitbreiding Europese sancties tegen Rusland

Nu het niet tot de gehoopte vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne komt, voert de Europese Unie met opeenvolgende sanctiepakketten de druk op Rusland verder op. Waar op 20 mei de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten het 17e pakket aannamen, kondigde de Europese Commissie op 10 juni alweer het 18e pakket aan. Wat springt in het oog?

Russische schaduwvloot

De bestaande lijsten met gesanctioneerde bedrijven, personen en vaartuigen zijn verder uitgebreid. Er zijn veel nieuwe schepen opgenomen die gerekend worden tot de zogenaamde Russische schaduwvloot doordat zij onder een andere vlag varen dan de Russische. Het 17e sanctiepakket richt zich met name op de Russische schaduwvloot die olie vervoert. Het totaal aantal gesanctioneerde schepen komt – het voorgenomen 18e sanctiepakket meegeteld – boven de 400 uit. Daarnaast krijgen in totaal meer dan 800 bedrijven te maken met strengere beperkingen op dual-use goederen.

Olieprijsplafond en Nord Stream

Het beoogde 18e sanctiepakket stelt, naast een verdere uitbreiding van sanctielijsten, voor om  het olieprijsplafond te verlagen van $ 60 naar $ 45 per vat. Daarmee komt het plafond onder de marktprijs te liggen en zal Rusland niet langer tegen een rendabele vergoeding of tegen kostprijs olie kunnen leveren aan de EU. Ook worden voorstellen gedaan die de Nord Stream-gaspijpleidingen treffen. Op die manier wil de EU voorkomen dat de exploitatie van Nord Stream inkomsten voor Rusland kan genereren. Het is de bedoeling dat deze sancties ook ná de oorlog blijven bestaan. Daarmee maakt de EU een fundamentele keuze om niet terug te gaan naar de situatie van vóór de oorlog, óók als er op enig moment vrede gesloten zou worden. Het zou daarom best kunnen dat andere sancties – bijvoorbeeld het exportverbod van kritieke, militaire goederen – eveneens blijven bestaan na beëindiging van het militair conflict.

De afdwingbaarheid van het verbod tot wederuitvoer naar Rusland vanuit derde landen blijft een heikel punt. Op allerlei manieren probeert de EU sanctieomzeiling van de eerder afgekondigde sancties tegen te gaan. Zo wil de EU haar pijlen richten op anderen die de militaire industrie van Rusland helpen, bijvoorbeeld wapenfabrikanten in China. Deze zullen harder worden aangepakt, bijvoorbeeld doordat ook zij op de lijst worden gezet van bedrijven waarvoor een exportverbod geldt en wiens tegoeden moeten worden bevroren.

Omzeiling tegengaan

Bij het 17e sanctiepakket kondigde de EU bovendien aan overeenstemming te hebben bereikt met gelijkgestemde landen over de eerder door de EU opgestelde lijst van veelvoorkomende prioritaire sanctiegoederen. Ondernemingen moeten ten aanzien van deze goederen bijzondere zorgvuldigheid moeten betrachten en derde landen mogen deze goederen niet naar Rusland wederuitvoeren. In de praktijk gaat het veelal om goederen die gebruikt kunnen worden voor het maken van raketten of drones. Daarbij kan niet alleen gedacht worden aan explosieve stoffen, maar ook aan elektronica die gebruikt wordt om een drone aan te sturen.

Daarnaast vestigde de EU aandacht op de lijst van economisch kritieke sanctiegoederen, ten aanzien waarvan bedrijven en derde landen bijzonder oplettend moeten zijn. Dit betreft 30 categorieën van goederen voor industrieel gebruik, variërend van ijzer, staal, machines, elektronica, voertuigen tot vaartuigen. Blijven opletten dus wanneer je te maken hebt met deze goederen, ook wanneer je niet rechtstreeks met Rusland zaken doet!

Swift

Ten slotte wordt in het 18e sanctiepakket voorgesteld om het Swift-berichtenverkeer, dat gebruikt wordt door banken en de financiële sector, om te zetten in een totaal transactieverbod. 22 nieuwe banken worden toegevoegd aan de lijst van instellingen voor wie geen transacties via Swift meer mogelijk zijn. Of dit een totaalverbod voor Swift betekent of een totaal transactieverbod in het algemeen zal nog moeten blijken.