In de blogreeks inzake de Russische sancties is door middel van vier scenario’s uitgebreid ingegaan op de juridische implicaties van de handel tussen Rusland en het westen. In dit blog wordt stilgestaan bij de vraag of de Russische sancties kunnen worden gezien als onvoorziene omstandigheden of overmacht, op basis waarvan nakoming van een verbintenis simpelweg niet meer gevergd kan worden. Daarbij verdient opmerking dat in dit blog uitsluitend naar de wettelijke definitie gekeken wordt. De contractuele definitie van onvoorziene omstandigheden of overmacht (waaraan de contractspartijen zelf invulling kunnen en mogen geven) valt buiten de beschouwing. Als in de overeenkomst dus niks is geregeld over onvoorziene omstandigheden, is het wettelijk regime dat in dit blog wordt besproken van toepassing.
Wat zijn onvoorziene omstandigheden?
Onvoorziene omstandigheden zijn omstandigheden die niet bij het sluiten van de overeenkomst voorzien zijn of hadden kunnen worden. De vraag is: waren de omstandigheden voorzienbaar? Dat houdt dus ook in dat, hoewel een omstandigheid niet met zekerheid te verwachten viel, deze niet per se een onvoorziene omstandigheid is. Is een dergelijke kans voorzien, dan is er geen sprake van onvoorziene omstandigheden.
De wet zegt dat de onvoorziene omstandigheden ervoor kunnen zorgen dat de overeenkomst wordt ontbonden of gewijzigd. Het is echter niet voldoende als er enkel onvoorziene omstandigheden zijn, want sommige onvoorziene omstandigheden zijn voor risico van de partijen. De onvoorziene omstandigheden moeten daarom wel van dien aard zijn dat ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet verwacht kan worden. Is dat niet het geval, dan is ontbinding of wijziging niet mogelijk (artikel 6:258 BW).
Russische sancties?
De vraag die opkomt is of de Russische sancties zijn te kwalificeren als onvoorziene omstandigheden op grond waarvan een overeenkomst kan worden ontbonden of gewijzigd. Zoals in de vorige blogs uiteen werd gezet, hebben de sancties ertoe geleid dat Nederlandse bedrijven geen betalingen meer aan hun Russische wederpartijen kunnen verrichten. Dit leidt ertoe dat bestaande overeenkomsten niet kunnen worden nagekomen. Mogen deze overeenkomsten worden ontbonden of gewijzigd?
Zoals zojuist vermeld, verbieden de sancties onder meer het doen van betalingen aan Russische bedrijven. In dat geval kan nakoming van deze contractuele verplichting redelijkerwijs niet worden gevergd. Het betreffen namelijk omstandigheden die niet voor rekening van de opzeggende partij komen. Dit geldt ook voor het geval dat de overeenkomst niet voorziet in de mogelijkheid van tussentijdse opzegging. Ook dan zal de aanwezigheid van onvoorziene omstandigheden ertoe leiden dat de overeenkomst kan worden ontbonden of gewijzigd. Een beroep hierop zal echter door de rechter moeten worden beoordeeld en zal van geval tot geval verschillen.
Overmacht
Het tweede juridische anker waar contractspartijen in deze situatie voor kunnen gaan liggen, is die van overmacht (ook wel ‘force majeure’ genoemd). Bij overmacht kan de niet nakomende partij niet worden toegerekend dat hij zijn contractuele verplichting niet nakomt. De wet definieert overmacht als zijnde een tekortkoming die niet kan worden toegerekend aan de schuldenaar indien zij niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvatting voor zijn rekening komt (artikel 6:75 BW).
De exportsancties tegen Rusland kunnen als overmacht worden beschouwd. Deze sancties zorgen er namelijk voor dat de Nederlandse contractspartij niet kan leveren aan de wederpartij in Rusland. De exportsancties kunnen niet aan hem worden toegerekend. Het verschil met onvoorziene omstandigheden is dat een succesvol beroep op overmacht ertoe leidt dat de aangegane contractuele verplichting niet hoeft te worden nageleefd. Bij onvoorziene omstandigheden wordt deze verplichting gewijzigd of geschrapt.
Conclusie
De wet biedt enkele mogelijkheden voor de contractspartij die zijn verplichtingen niet kan nakomen als gevolg van de Russische sancties. Zowel onvoorziene omstandigheden als overmacht hebben kans van slagen in deze situatie. Nogmaals wordt benadrukt dat dit blog enkel het wettelijk regime uiteen heeft gezet. Partijen kunnen in het contract zelf invulling geven aan de definitie van onvoorziene omstandigheden en overmacht. Als dit is gebeurd, heeft de contractuele definitie voorrang. Is er niks geregeld? Dan zal de wet zoals beschreven in dit blog moeten worden gevolgd.
Meer weten?
Heeft u vragen over de gevolgen van de Russische sancties voor uw onderneming? Of heeft u vragen over het internationaal handelsrecht, douanerecht of contractenrecht in het algemeen? Neem dan gerust contact op met één van onze advocaten.
留言