Vrijwel elke ondernemer komt op enig moment in aanraking met het aansprakelijkheidsrecht. Bijvoorbeeld wanneer bestelde goederen niet voldoen aan de daaraan gestelde eisen. In zo een geval kan de leverancier aansprakelijk worden gesteld op grond van artikel 6:74 BW. Dit wetsartikel regelt de aansprakelijkstelling bij de tekortkoming in de nakoming van een verbintenis. Dat wil zeggen dat, als aan de tekortkoming een afspraak ten grondslag ligt, de partij die tekort is geschoten op grond van dit artikel aansprakelijk kan worden gesteld.
Als aan de tekortkoming geen afspraak ten grondslag ligt, kan de partij die tekort is geschoten aansprakelijk worden gesteld op grond van artikel 6:162 BW. Voor aansprakelijkstelling op grond van dit wetsartikel is vereist dat de wederpartij een “onrechtmatige daad” heeft gepleegd. Daaronder valt: een inbreuk op een recht, een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht en een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.
Het onderscheid tussen beide gronden voor aansprakelijkstelling lijkt helder. Als de tekortkoming voortvloeit uit een verbintenis, is artikel 6:74 BW van belang. Zo niet, dan is artikel 6:162 BW van belang. Maar wat als een partij tekortschiet in de nakoming van een verbintenis en een derde (dus niet de partij waarmee de verbintenis is aangegaan) lijdt schade? Kan de derde de partij die tekort is geschoten aansprakelijk stellen? En zo ja, op grond waarvan? Lees dit blog voor het antwoord.
HZPC/Veritas
De feiten
Een Nederlandse exporteur (HZPC) verkoopt een partij pootaardappelen aan een Angolese koper. De Angolese regering vereist dat, voor invoer van de pootaardappelen, een inspectie van de pootaardappelen plaatsvindt door een erkend inspectiebureau. De gebruikelijke gang van zaken is dat de koper opdracht geeft tot inspectie aan het inspectiebureau. Het bureau vult vervolgens voor zover mogelijk een aanvraagformulier tot inspectie in. Het aanvraagformulier wordt naar de exporteur gestuurd, die de overige gegevens invult en het formulier terugstuurt. Na ontvangst vangt de inspectie aan.
In de zaak HZPC/Veritas is gehandeld volgens de hiervoor omschreven gang van zaken. De koper heeft opdracht gegeven tot inspectie, waarna het inspectiebureau (Veritas B.V.) een aanvraagformulier gedeeltelijk heeft ingevuld en naar HZPC heeft gestuurd. HZPC heeft het formulier verder ingevuld en teruggestuurd per fax. Dit formulier is volgens Veritas B.V. nooit aangekomen. Veritas B.V. is daarom niet overgegaan tot inspectie. Tenminste, niet voordat de aardappelen de Nederlandse haven verlieten. De inspectie vond pas veel later plaats, met alle negatieve financiële gevolgen voor HZPC van dien.
HZPC stelt dat Veritas B.V. onrechtmatig heeft gehandeld in de zin van artikel 6:162 BW door af te wijken van de normale gang van zaken. Daarbij merkt zij op dat Veritas B.V. het formulier dat per fax is verstuurd, heeft ontvangen. Als het formulier na ontvangst is kwijtgeraakt, komt dit voor risico van Veritas B.V.
Vleesmeesters/Alog
HZPC onderbouwt haar stelling met een verwijzing naar het arrest Vleesmeesters/Alog. Hierin wordt het volgende overwogen:
“Wanneer iemand zich contractueel heeft gebonden, waardoor de contractverhouding waarbij hij partij is in het rechtsverkeer een schakel is gaan vormen waarmee de belangen van derden, die aan dit verkeer deelnemen, in allerlei vormen kunnen worden verbonden, staat het hem niet onder alle omstandigheden vrij de belangen te verwaarlozen die derden bij de behoorlijke nakoming van het contract kunnen hebben (vgl. HR 3 mei 1946, NJ 1946, 323). Indien de belangen van een derde zo nauw zijn betrokken bij de behoorlijke uitvoering van de overeenkomst dat hij schade of ander nadeel kan lijden als een contractant in die uitvoering tekortschiet, kunnen de normen van hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, meebrengen dat die contractant deze belangen dient te ontzien door zijn gedrag mede door die belangen te laten bepalen. Bij de beantwoording van de vraag of deze normen zulks meebrengen, zal de rechter de terzake dienende omstandigheden van het geval in zijn beoordeling dienen te betrekken, zoals de hoedanigheid van alle betrokken partijen, de aard en strekking van de desbetreffende overeenkomst, de wijze waarop de belangen van de derde daarbij zijn betrokken, de vraag of deze betrokkenheid voor de contractant kenbaar was, de vraag of de derde erop mocht vertrouwen dat zijn belangen zouden worden ontzien, de vraag in hoeverre het voor de contractant bezwaarlijk was met de belangen van de derde rekening te houden, de aard en omvang van het nadeel dat voor de derde dreigt en de vraag of van hem kon worden gevergd dat hij zich daartegen had ingedekt, alsmede de redelijkheid van een eventueel aan de derde aangeboden schadeloosstelling.”
Uitgangspunt voor aansprakelijkstelling jegens een derde is dus dat de belangen van de derde erg nauw betrokken moeten zijn bij de behoorlijke uitvoering van de overeenkomst. En zelfs dan wordt aansprakelijkheid enkel “onder omstandigheden” aangenomen. De omstandigheid die, volgens de advocaat-generaal, in het bijzonder van belang is, is de kenbaarheid van de belangen van de derde. Het is per slot van rekening lastig om je te laten leiden door de belangen van de derde als deze belangen niet kenbaar zijn.
De Hoge Raad gaat mee in deze redenering en is van oordeel dat, omdat Veritas B.V. geen kennis heeft genomen van de fax, de belangen van HZPC niet kenbaar waren voor Veritas B.V. en zij niet gehouden was haar gedrag mede door de belangen van HZPC te laten bepalen.
Conclusie
Als een partij tekortschiet in de nakoming van een verbintenis en een derde (dus niet de partij waarmee de verbintenis is aangegaan) schade lijdt, kan de derde deze partij aansprakelijk stellen op grond van artikel 6:162 BW. Maar: de drempel voor aansprakelijkstelling ligt erg hoog. De belangen van de derde moeten erg nauw betrokken zijn bij de behoorlijke uitvoering van de overeenkomst. En zelfs dan wordt aansprakelijkheid enkel “onder omstandigheden” aangenomen.
Advies nodig?
Heeft u schade geleden en overweegt u over te gaan tot aansprakelijkstelling? Heeft u andere aansprakelijkheidsrechtelijke of civielrechtelijke vragen? Neem dan gerust contact op met één van onze advocaten.